Carl Johann Christian Zimmermann - architekt miejski

Szczegóły

Kategoria: Wrocławianie

Utworzono: niedziela, 30, grudzień 2012 13:37

Arleta

Carl J.Ch. Zimmermann urodził się 8 listopada 1831 r. w Elblągu. Jego ojciec przez prawie 30 lat pełnił funkcję burmistrza tego miasta oraz radcy budowlanego. Młody Carl w 1851 r. rozpoczął roczne studia historii sztuki na uniwersytecie w Królewcu, od 1854 r. z kolei studiował na berlińskiej Bauakademie. Niemiecka uczelnia wykształciła zresztą większość wrocławskich architektów działających XIX i XX w. Przez cały okres nauki pracował na różnych budowach, m.in. Kolei Wschodnich, Kanału Elbląskiego, kierował budowami gmachów użyteczności publicznej, itd. Po studiach zdał egzamin na kierownika budowy i uzyskał nagrodę Ministra Handlu, Przemysłu i Robót Publicznych.

Od 1857 r. przez trzy lata był pomocnikiem w biurze technicznym wspomnianego Ministerstwa. W tym czasie brał udział w organizowanych co miesiąc przez berliński Związek Architektów i Inżynierów konkursach. Pierwszą nagrodę otrzymał w 1860 r. w konkursie im. Schinkla, w którym przedstawił projekt politechniki w Berlinie („Terra cotta”). Otrzymał wtedy stypendium podróżne w wysokości 100 złotych franków. Rok później znów wygrał konkurs im. Schinkla, tym razem za projekt kanalizacji Berlina. W tym samym roku zdał egzamin na Baumeistra (budowniczy), dzięki czemu mianowano go rządowym budowniczym budownictwa lądowego i inżynierii (Regierungs-Baumeister für Hochbau und Ingenieurwesen) i upoważniono do prowadzenia wszystkich budów państwowych.

Lata 60. XIX w. to we Wrocławiu okres wielkich inwestycji. Zaplanowano m.in. regulację rzeki Oława i budowę wielu szkół. Z tego względu zarząd zwrócił się do Rady Miejskiej o zgodę na utworzenie stanowiska drugiego radcy budowlanego. Rada zaakceptowała ten pomysł, choć znacznie ograniczając uprawnienia nowego urzędnika - przed podjęciem konkretnych działań każdorazowo miał on konsultować się z władzami miasta. Spośród prawie trzydziestu kandydatów wybrano Zimmermanna, który nową funkcję miał sprawować 12 lat. Przydzielono mu mieszkanie przy Vorwerkstrasse 2, czyli dzisiejszej Komuny Paryskiej 11. Kształtowanie kompetencji na stanowiskach radców budowlanych ciągle trwało - w 1866 r. wprowadzono rozdział jurysdykcji każdego w oparciu o podział na prawo- i lewobrzeżną część Wrocławia. Zimmermannowi przypadła część lewobrzeżna z prestiżowym centrum. Miasto rozrastało się - przyłączono do niego nowe osiedla: Szczytniki, Huby, Gajowice, Nową Wieś Komandorską i Rybaki, co przekładało się na nowe zadania - budowę szkół elementarnych czy rogatek miejskich.

Co zatem zrealizował we Wrocławiu Zimmermann? Zaprojektował on kościół im. Zbawiciela, który niestety już nie istnieje. W okolicach pl. Kościuszki w poł. XVI w. otwarto nowy cmentarz pod Bramą Świdnicką. Zbudowano na nim kaplicę (obecny pl. Czysty), która spłonęła w 1854 r. Jej „następcą” miał być kościół im. Zbawiciela, jednak pierwotny projekt uznano za zbyt drogi. Ostatecznie usytuowano go na Polach Stawowych (Teichӓcker), czyli na terenie obecnego Dworca PKS. W 1876 r. architekt miejski po raz ostatni pojawił się we Wrocławiu właśnie na poświęceniu tego obiektu. Kościół ten to jedyny obiekt architektury sakralnej, który w całości zaprojektował Zimmermann.

Zimmermann jest również autorem projektów kilku szkół elementarnych:

- nieistniejących - przy ul. Braniborskiej (Berlinerstrasse 30), ul. Pawłowa (Sonnenstrasse) i ul. Komandorskiej (Neudorf);

- przy ul. Prądzyńskiego 22 (Löschstrasse 20) - obecnie zmieniono jedynie elewację budynku;

- przy ul. Glinianej 30 (Lehmgruben 59) - w której dzisiaj funkcjonuje akademik Uniwersytetu Wrocławskiego, DS. Kaktus.

Wśród „jego” szkół znajduje się także gimnazjum św. Jana przy ul. Worcella 3 (Paraduersstrasse 1a), czyli Zespół Szkół Ekonomiczno-Administracyjnych, szkoła realna i dwie szkoły średnie przy ul. Podwale 20 - Nicolai-Stadtgraben 5 (dzisiaj budynek XII LO) oraz gimnazjum św. Marii Magdaleny przy kościele pod tym samym wezwaniem (nie istnieje).

Zimmermann przyjął też zlecenie zaprojektowania przebudowy części dawnego klasztoru na rzecz szpitala św. Bernardyna (przy czym słowo szpital należy rozumieć bardziej jako zakład opieki nad osobami starszymi). Zaangażował się w projekt budynku w kompleksie szpitala Wszystkich Świętych (przy pl. Jana Pawła II, obecnie już nie istnieje). Szpital ufundowała żona radcy miejskiego Pulvermachera, dokładnie określając także założenia budowlane (np. usytuowanie klatek schodowych), natomiast wkład własny architekta sprowadził się do ukształtowania fasady.

Zimmermann projektował także budynki mieszkalne, choć te były raczej domeną prywatną i prace koncepcyjne przy nich nie należały do kompetencji architektów miejskich. Typowo mieszkalnym budynkiem, jaki stworzył, był dom dyrektora szkoły realnej św. Ducha (przy ul. Bernardyńskiej). Obecnie trudno jednak stwierdzić, czy pozostało to jedynie koncepcją, czy też udało się projekt zrealizować. Pozostałe budynki łączyły już funkcje mieszkalne i urzędowe; zaliczyć do nich można: dom kaznodziei kościoła św. Elżbiety przy ul. Odrzańskiej 32 (Oderstrasse) oraz budynek ekspedycji dla drugiej gazowni przy pl. Powstańców Warszawy (Lessingplatz).

Architekt przyczynił się do dokończenia budowy zakładu wodociągowego, choć projekt pochodził od Johna Moore’a, angielskiego inżyniera z Berlina, autora koncepcji poznańskiej gazowni i filtrowni wody czy wodociągów szczecińskich. Zimmermann sporządził jednak na podstawie pracy Moore’a zmieniony projekt: zarówno w zakresie wyglądu elewacji (ograniczenie liczby okien, aby niejako wzmocnić konstrukcję), jak i usytuowania urządzeń (wyprowadzenie kotłów parowych poza budynek ze zbiornikiem wody z obawy przed ewentualnym ich wybuchem).

Poza tym Zimmermannowi przypisuje się autorstwo drobniejszych projektów: leśniczówki na Rędzinie przy ul. Wędkarzy 81a (Waldvorwerk Ransern), kaplicy na Cmentarzu św. Marii Magdaleny w okolicach ul. Opolskiej (Rothkretscham), cmentarza komunalnego między ul. Grabiszyńską (Grӓbschenerstrasse 280) i al. Hallera (Kürassierstrasse 176) wraz z budynkiem mieszkalno-administracyjnym. Stworzył również plany zagospodarowania mniejszych terenów zieleni, jak przy pl. Polskim (Kaiserin-Augusta-Platz) czy pl. Jana Pawła II.

Zimmermann „nie wytrzymał” do końca kadencji - w listopadzie 1871 r. został wybrany na stanowisko budowniczego miejskiego w Hamburgu. Rok później z kolei uzyskał posadę dyrektora budownictwa lądowego, którą zajmował przez następne 36 lat, aż do przejścia na emeryturę. Zmarł 11 marca 1911 r. w wieku 80 lat.