Bolesław Olszewicz - geograf i bibliofil

Szczegóły

Kategoria: Wrocławianie

Utworzono: sobota, 24, maj 2014 23:30

Arleta

Bolesław Olszewicz urodził się 5 stycznia 1893 r. w Warszawie. W latach 1910-1913 studiował geografię i historię w Paryżu. Później wrócił do kraju, a ponieważ zaborca nie przedłużył mu ważności paszportu, nie mógł więcej wyjechać za granicę. W „kraju” angażował się w działalność różnych stowarzyszeń: w 1917 r. założył Związek Bibliotekarzy Polskich (istnieje do dzisiaj jako Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich), w 1918 r. został sekretarzem Polskiego Towarzystwa Geograficznego (w 1957 r. został jego członkiem honorowym). Udzielał się także w Towarzystwie Miłośników Historii i Polskim Towarzystwie Ludoznawczym.

W latach 1918-1921 pracował jako asystent w Zakładzie Geograficznym Uniwersytetu Warszawskiego, który zresztą funkcjonował wówczas w ramach Wydziału Filozofii. W 1921 r. uczestniczył w zakładaniu Towarzystwa Bibliofilów Polskich. Rzeczywiście Olszewicz był bibliofilem „co się zowie”: wraz z bratem zgromadził księgozbiór liczący ponad 13 tys. publikacji w 20 tys. tomów. Niestety, większość z nich przepadła w czasie Powstania Warszawskiego.

W czasie wojny bolszewickiej Olszewicz służył w wojsku i badał kartografię wojskową. Dzięki temu zorganizował dział kartograficzny Centralnej Biblioteki Wojskowej i został jej szefem. Ponadto w efekcie badań opublikował artykuł pt. Polska kartografia wojskowa, który później wydano również jako kompendium polskiej kartografii od XV w. do wybuchu powstania styczniowego. Dzięki niemu w latach 20. XX w. Polska odzyskała wiele zbiorów kartograficznych, które znajdowały się w Rosji.

Od 1926 r. pracował jako wykładowca historii handlu i geografii politycznej w Wyższej Szkole Handlowej w Poznaniu, kierował też uczelnianą biblioteką. Od 1931 r. pracował w Instytucie Śląskim w Katowicach, między 1932 i 1933 r. - w warszawskiej Bibliotece Narodowej. W 1933 r. uzyskał stopień doktora na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza, a 2 lata później habilitował się. Został docentem w zakresie historii geografii, a w 1936 r. także geografii politycznej. Ponadto był kustoszem i wreszcie wicedyrektorem Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. Należał do trzech komisji Polskiej Akademii Umiejętności: historii nauk matematycznych-przyrodniczych, atlasu historycznego, nazw geograficznych. Przerwa w jego karierze zawodowej przypadła na okres II wojny światowej - nie miał wtedy stałego zatrudnienia. Przez cały czas jednak prowadził badania naukowe i współpracował z konspiracyjnymi Instytutami: Śląskim i Bałtyckim.

Po wojnie Olszewicz został zatrudniony jako wykładowca historii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od stycznia 1946 r. pracował już w Instytucie Geografii UWr, uzyskując tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1958 r. zwyczajnego. Do roku 1974 kierował Katedrą Geografii Historycznej i Historii Geografii. Wkrótce po rozpoczęciu pracy na UWr został włączony do komisji senackiej, która zajmowała się opracowaniem herbu i wyborem patrona uczelni. Wszedł w skład komitetu opracowującego uniwersyteckie podręczniki geograficzne. Ponadto należał do Rad Naukowych Instytutu Geografii PAN i Biblioteki Ossolineum. W latach 1960-1963 przewodniczył wrocławskiemu oddziałowi Polskiego Towarzystwa Geograficznego. Część swojego księgozbioru przekazał Ossolineum. Był radnym Miejskiej i Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu. Wielokrotnie go wyróżniano - otrzymał m.in. Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi, Honorową Odznakę Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, Złote Odznaki PTTK i PTG, medal PTG za wybitne zasługi i osiągnięcia. Łącznie napisał prawie 240 publikacji, był promotorem 50 prac magisterskich i 12 doktorskich.

Olszewicz bardzo interesował się tematyką Ziem Odzyskanych. Został włączony do Rady Naukowej dla Zagadnień Ziem Odzyskanych przy Ministerstwie Ziem Odzyskanych. Jako członek rady sprzeciwił się m.in. wywiezieniu zbiorów związanych z ziemiami, które na nowo zostały wcielone w granice kraju. Opowiadał się za uruchomieniem komunikacji kolejowej, autobusowej czy nawet wodnej na terenach odzyskanych. Postulował „propagandę kulturalną” wobec zarówno nowych, jak i dotychczasowych mieszkańców, aby ich zintegrować. Krytykował opieszałość władz państwowych w odradzaniu ośrodków naukowych we Wrocławiu, przejawiającą się m.in. małą liczbą polskich książek czy przyznawaniem skromnych środków finansowych. Już w 1945 r. na jednym z posiedzeń Rady zaproponował szybkie przywrócenie polskich nazw geograficznych na Ziemiach Odzyskanych i opracowania słownika polsko-niemieckiego tych nazw. Sam zresztą współpracował przy opracowywaniu nazw polskich w Prusach Wschodnich. Brał także udział w przygotowaniu Wystawy Ziem Odzyskanych (1948 r.).

Bolesław Olszewicz intensywnie pracował nad różnego rodzaju publikacjami geograficznymi. Już w 1914 r. zaproponował opracowanie w języku polskim „pomników geografii polskiej”. Wspólnie z E. Maliszewskim wydali słownik geograficzny (1925-1927 r.). W 1936 r. opracował pierwszą polską Instrukcję katalogowania, inwentaryzacji i konserwacji zbiorów kartograficznych. O jego zaangażowaniu politycznym wiadomo niewiele, ale w 1939 r. (pod pseudonimem Henryk Werniński) napisał tekst Adolf Hitler o Polsce i Polakach, w którym analizował plany nazistów. W 1965 r. opublikował pierwszy zeszyt Katalogu Rękopisów Geograficznych w Zbiorach Polskich. Pod koniec lat 90. ukazała się jego Kartografia polska XIX wieku. W 1962 r. Olszewicz wydał opracowanie poświęcone Wacławowi Nałkowskiemu (również geograf), a w 1967 r. - monografię poświęconą Janowi Długoszowi. Angażował się także w działalność niezwiązaną z geografią - przygotowywał biogramy ważnych polskich postaci i słownik biograficzny, który wykorzystał także Niemiec, Wilhelm Bonacker do swojego słownika, ważnego jeszcze dzisiaj głównie dla historyków kartografii.

Zmarł niespodziewanie 24 stycznia 1972 r. we Wrocławiu. Pochowano go jednak na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie.

Zdjęcia pochodzą z książki pod red. I. Lipman, J. Nowosielskiej-Sobel i G. Straucholda, Wybitni wrocławianie. Osobowości w historii miasta